W obliczu rosnących cen energii i zwiększonych zysków niektórych przedsiębiorstw, brytyjski rząd wprowadził podatek od zysków nadzwyczajnych (ang. windfall tax), nazywany również podatkiem od zysków nadzwyczajnych w sektorze naftowym i gazowym (ang. Energy Profits Levy). Celem tego rozwiązania jest pozyskanie dodatkowych środków, które mają zostać przeznaczone na wsparcie gospodarstw domowych i firm w trudnym okresie kryzysu energetycznego.
Geneza i cel wprowadzenia podatku
Decyzja o wprowadzeniu podatku od zysków nadzwyczajnych była odpowiedzią na sytuację, w której firmy energetyczne, zwłaszcza te związane z wydobyciem ropy i gazu, odnotowały rekordowe zyski. Przyczyniły się do tego przede wszystkim globalne wzrosty cen surowców energetycznych, spowodowane m.in. wojną na Ukrainie i zakłóceniami w łańcuchach dostaw. Rząd w Londynie uznał, że część tych nieoczekiwanych zysków powinna zostać przekazana na cele społeczne, aby złagodzić skutki kryzysu energetycznego dla najuboższych. Podatek od zysków nadzwyczajnych dla firm energetycznych w UK ma zatem charakter fiskalny i społeczny, mając na celu redystrybucję nadwyżek finansowych.
Jak działa podatek od zysków nadzwyczajnych?
Podatek od zysków nadzwyczajnych w Wielkiej Brytanii został wprowadzony jako dodatkowe obciążenie dla firm prowadzących działalność wydobywczą w sektorze ropy i gazu. Obowiązuje on od 26 maja 2022 roku i początkowo miał obowiązywać do 2025 roku, jednak jego okres obowiązywania został przedłużony. Podatek ten jest nakładany na nadwyżki zysków osiągnięte przez te firmy, czyli na zyski przekraczające określony próg. Stawka podatkowa wynosi 25%. Ważne jest, że podatek od zysków nadzwyczajnych dotyczy zysków z wydobycia, a nie bezpośrednio z produkcji energii elektrycznej dla konsumentów.
Mechanizm naliczania i odliczenia
Podatek od zysków nadzwyczajnych jest naliczany od zysków ze sprzedaży ropy naftowej i gazu ziemnego. Istotnym elementem jest możliwość odliczenia inwestycji. Firmy, które reinwestują swoje zyski w działalność w Wielkiej Brytanii, mogą liczyć na ulgę podatkową. Ta ulga pozwala na odliczenie od podatku 91% kosztów kwalifikujących się inwestycji. Celem tego mechanizmu jest zachęcenie firm do inwestowania w przyszłość sektora energetycznego w kraju, jednocześnie pozwalając na pozyskanie środków w krótkim okresie. Podatek od zysków nadzwyczajnych w sektorze naftowym i gazowym ma więc dwojaki charakter – fiskalny i stymulujący inwestycje.
Wpływ na rynek i firmy energetyczne
Wprowadzenie podatku od zysków nadzwyczajnych wywołało zróżnicowane reakcje w branży energetycznej. Niektóre firmy, takie jak Shell czy BP, zadeklarowały, że podatek ten wpłynie na ich plany inwestycyjne w Wielkiej Brytanii, choć jednocześnie podkreślały swoje zaangażowanie w transformację energetyczną. Inne przedsiębiorstwa wyrażały obawy dotyczące konkurencyjności brytyjskiego rynku w porównaniu do innych krajów, gdzie podobne podatki nie zostały wprowadzone lub mają inny charakter. Podatek od zysków nadzwyczajnych dla firm energetycznych w UK może skłonić niektóre firmy do przeniesienia części swojej działalności lub ograniczenia inwestycji w eksplorację i wydobycie na terenie kraju.
Prognozy i perspektywy
Przyszłość podatku od zysków nadzwyczajnych zależy od wielu czynników, w tym od dalszego rozwoju sytuacji na globalnych rynkach energetycznych oraz od politycznych decyzji rządu brytyjskiego. Rząd argumentuje, że podatek jest tymczasowym rozwiązaniem, dostosowanym do obecnych, wyjątkowych okoliczności. Jednakże, w zależności od dynamiki cen energii i potrzeb budżetowych, okres jego obowiązywania może ulec dalszym zmianom. Analiza wpływu podatku od zysków nadzwyczajnych na inwestycje i stabilność sektora energetycznego w Wielkiej Brytanii będzie kluczowa dla oceny jego długoterminowej skuteczności.
Debata na temat sprawiedliwości podatkowej
Kwestia podatku od zysków nadzwyczajnych budzi również szerszą debatę na temat sprawiedliwości podatkowej. Zwolennicy podatku argumentują, że firmy, które odnotowują ogromne zyski dzięki czynnikom zewnętrznym, powinny dzielić się częścią tych dochodów z społeczeństwem, szczególnie w obliczu kryzysu dotykającego miliony obywateli. Krytycy z kolei wskazują na potencjalne negatywne skutki dla inwestycji i bezpieczeństwa energetycznego kraju, a także na ryzyko arbitralnego nakładania podatków na konkretne sektory gospodarki. Podatek od zysków nadzwyczajnych dla firm energetycznych w UK stanowi przykład złożonego wyzwania, z jakim muszą mierzyć się rządy w kontekście zarządzania gospodarką w czasach niepewności.
